Þessar hendur meiða ekki

Árið 1991 skrifaði Susan Faludi um að bakslag væri komið í kvennabaráttuna. Hún færði rök fyrir því að í stað þess að samfélagið þokaðist í jafnréttisátt á Vesturlöndum mættu réttindamál kvenna andbyr sem ekki bara viðhéldi óbreyttu ástandi, heldur beinlínis færði okkur aftur á bak. Kvenréttindakonur víða tóku undir með henni og Gloria Steinem sagði í viðtali að orðið femínismi fengi orðið svipuð viðbrögð og blótsyrði (feminism is a dirty word). Margt bendir til að þessu bakslagi sé nú lokið og jöfn réttindi karla og kvenna þyki aftur verðugur málstaður að berjast fyrir. Hið nýja er þó að karlmenn hafa gerst merkisberar baráttunnar.

Hvergi í heiminum er heimilisofbeldi jafnalgengt og í Bandaríkjunum. Þar í landi verður einhver kona fyrir því á fimmtán sekúndna fresti að kærasti hennar, sambýlismaður eða eiginmaður beiti hana ofbeldi og á tveggja mínútna fresti er konu nauðgað. Þrátt fyrir viðleitni á pólitískum vettvangi til að knýja á um breytingar á löggjöf hefur ekki tekist að vernda konur sem búa við ofbeldi.

Þess er skemmst að minnast þegar kona af íslenskum ættum, Yvette Louise Mosco, var myrt á heimili sínu í Flórída á dögunum. Morðinginn var fyrrverandi sambýlismaður hennar sem konan hafði fengið dæmdan í nálgunarbann. Yfirvöld töldu sig engu að síður ekki geta brugðist við símahótunum hans og öðrum ofsóknum því maðurinn braut ekki nálgunarbannið fyrr en hann braust inn og myrti konuna og særði son hennar.

Þetta er algengt vandamál í Bandaríkjunum og bræður Yvette telja að yfirvöld í heimabæ hennar hafi einfaldlega ekki tekið hana alvarlega né þá ógn sem henni stafaði af manninum.

Þessar hendur meiða ekki

Kynferðisofbeldi birtist ekki eingöngu inni á heimilum heldur eru nauðganir algengar og, líkt og hér á landi, hefur tíðni þeirra aukist í Bandaríkjunum. Þeir Jonathan Stillerman og Patrick Lemmon reka samtökin Men Can Stop Rape. Verkefni þeirra er að ferðast á milli háskóla og fræða nemendur um afleiðingar nauðgana. Samtökin hafa einnig rekið umfangsmikla auglýsingaherferð undir kjörorðinu My strength is not for hurting (Styrkur minn er ekki til að meiða). Samtökin hafa stækkað ört á undanförnum árum og áhugi á starfi þeirra er mjög vaxandi.

Ekki var þörf fyrir samtök Jonathans og Patricks í Vanderbilt háskólanum því þar var þegar til staðar félagsskapur sem kallaði sig Men Promoting a Solution (Karlmenn að leita lausna). Hópurinn var fyrst myndaður þegar karlkynsnemendur skólans fóru að koma í miðstöð kvenstúdenta gegn nauðgunum og spyrja hvað þeir gætu gert til að hjálpa. Þeir buðust til að ganga með símboða svo stúdínur gætu sent þeim skilaboð ef á þær yrði ráðist og þeir þá komið þeim til bjargar. Konurnar í nauðgunarmiðstöðinni gerðu þeim grein fyrir að það leysti engan vanda. Stúlkurnar væru eftir sem áður í hættu og háðar þeim í stað þess að geta gengið frjálsar og óttalausar um háskólasvæðið.

Strákarnir tóku það þá til bragðs að fræða vini sína og tala í sínum hópi gegn kvenfjandsamlegum viðhorfum. Þeir ræddu ekki eingöngu við hópa, heldur einnig í einrúmi hver við annan hvar sem tækifæri gafst. Þeir skipulögðu einnig næturgöngu í gegnum háskólasvæðið með skilti sem á stóð Take back the Night (Eignumst nóttina aftur). Í framhaldi af því var öllum karlstúdentum boðið að dýfa höndunum í málningu og stimpla lófafar sitt á hvítt lak. Efst á lakinu stóð stórum stöfum: Þessar hendur meiða ekki.

Íþróttamenn gegn kynferðisofbeldi

Ofbeldi gegn konum er mjög algengt meðal íþróttamanna í Bandaríkjunum. Tvennt virðist koma til, bæði er samkeppnin svo mikil innan leikvangs og utan að menn eru hreinlega hvattir til að rækta með sér árásargirni og leika að markinu af slíku ofurkappi að ekkert standi í vegi fyrir þeim og einnig eru umræður í búningsklefunum fullar af kvenfyrirlitningu; konur eru hlutgerðar. Don McPherson, fyrrum hafnaboltaleikari, áttaði sig á því hversu hættulegur slíkur hugsunarháttur gat verið þegar hann kynntist konu sem hafði verið nauðgað af fjórum mönnum. Þau sár sem atburðurinn hafði skilið eftir sig á sál hennar urðu til þess að hann ákvað að fara inn í búningsklefana og tala við íþróttamennina og reyna að leiða þeim fyrir sjónir hvað gæti leitt af tali þeirra.

Don viðurkennir hreinskilnislega að hann hafi notfært sér frægð sína og virðingu hinna fyrir hæfni sinni sem íþróttamanns til að ná til þeirra. Meðal þess sem hann bendir mönnum á er að karlmenn njóta ákveðinnar yfirburðastöðu í samfélagslegum skilningi og að öldum saman hafi ofbeldi gegn konum verið viðurkennt af samfélagi okkar.

„Þetta er líkt og rasismi,“ segir Don. „Ef rasismi væri eingöngu mál sem snerti svarta værum við ekki hér. Það var ekki fyrr en hvítt fólk tókst á við hvítt fólk bak við luktar dyr sem málin tóku að breytast. Karlmenn þurfa að takast á við aðra karlmenn bak við luktar dyr svo hægt sé að koma í veg fyrir kynferðislegt ofbeldi.“

Gættu orða þinna

Á bak við lokaðar dyr búningsklefanna bendir Don sínum mönnum á hvernig kvenfyrirlitning þeirra og hatur í garð kvenna endurspeglist í tungumálinu sem þeir nota. Eftir góðan leik hittist menn á barnum og einn þeirra renni hýru auga til konu. Daginn eftir hópist hinir um hann í klefanum og spyrji: Did you hit it? Did you flip it? Did you slap it? Did you knock the boot? Did you kill it? Sambærilegt á íslensku væri hugsanlega: Negldirðu hana? Skoraðirðu? Gerðir þú hitt? Fórstu alla leið? Don bendir á að með tali sem þessu séu konur hlutgerðar og ofbeldið sem felist í orðunum hvetji karlmenn til að líta á kynlíf sem kappleik þar sem allt snúist um að skora fremur en að taka tillit til hinna leikmannanna. Hann hvetur menn til að áminna þá sem tala svona og láta vita að þeir vilji ekki hlusta á slíkt tal.

Mark Wynn, fyrrum lögreglumaður frá Nashville, tekur í sama streng en hann hefur notað tímann eftir að hann fór á eftirlaun til að fræða fólk um heimilisofbeldi. Mark þekkir afleiðingar heimilisofbeldis af eigin raun en móðir hans mátti árum saman þola misþyrmingar af hálfu sambýlismanns síns. Að lokum er ekki úr vegi að heyra hvað Mark hefur að segja um femínista.

„Mín skilgreining á femínista er að hann sé sá sem leggur sig fram um að vernda réttindi kvenna og ég er mjög hreykinn af því að kalla mig femínista,“ segir hann. „Mér finnst að við ættum öll að vera femínistar.“

Frábært framtak

Ég rakst á grein um dýraathvarf í Bandaríkjunum sem heitir Best friends, www. bestfriends.com, þar sem tekið er við dýrum sem eiga hvergi höfði sínu að halla. Sá sem stofnsetti það heitir Michael Mountain og meðal þess sem sagt er frá í greininn er eftirfarandi:

Sérvitringar og vinnuþjarkar

Mörg dýrin sem koma til Michaels og vinanna eiga sorglega sögu að baki. Þeim hefur verið misþyrmt þau hafa verið yfirgefin og sum pyntuð. Stundum koma dýrin í athvarfið í hræðilegu ástandi en eftir örskamman tíma eru þau farin að þrífast vel og fljótlega er hægt að koma þeim fyrir hjá góðu fólki. Nokkur þeirra fara aldrei og margar ástæður geta legið þar að baki. Sum þeirra eru einfaldlega of skrýtin og sérvitur til að hægt sé að setja þau í fóstur en önnur eru of gömul, of veik eða of fötluð til að hægt sé að sinna þeim inni á venjulegum heimilum. Þessi dýr eru ákaflega merkileg og þau hafa lag á að finna sér hlutverk og stað í athvarfinu.

Meðal slíkra sérvitringa er síamskötturinn Squeaky Pop (ískrandi hvellur) sem aðeins má strjúka upp á eldhúsbekk en hvergi annars staðar snerta hann. Annar einstakur persónuleiki var Ginger, retriever tík sem bjargað var úr þrældómi í myllu. Hún leit á það sem köllun sína að fara eftirlitsferð um landareignina á hverjum morgni og safnaði saman öllum tennisboltum sem hún fann og koma þeim fyrir undir tré. Upp frá því gekk tréð undir heitinu The Federal Reserve (alríkissjóðurinn).

Benton var klumbufættur flækingsköttur sem hafði marga fjöruna sopið á götunni áður en hann kom í athvarfið. Benton var mikill harðstjóri og vildi hafa reglu á öllu í kattanýlendunni. Hann hegðaði sér eins og borgarstjóri þar og tók ævinlega fyrstur á móti gestum sem þangað komu. Honum til heiðurs var nýtt heimili handa köttum með sérþarfir í athvarfinu nefnt Benton House.

Tommy og Tyson var bjargað af götum LA þegar þeir voru kettlingar en þeir ferðuðust um allt með rófurnar kræktar saman. Tyson gat þannig leiðbeint bróður sínum en Tommy var blindur. Haninn Wooster var samtíða þeim bræðrum en hann vildi hvergi sofa nema ofan á kattahrúgu og var engu líkara en hann liti á samanvafða kettina sem hreiðurstæði sitt.

Vitskertur af lyfjatilraunum

Amra var alaskasleðahundur sem tók að sér lögreglustjóraembættið í hundaþorpinu. Kærasta hans hét Rhonda, pínulítill terríer sem ævinlega svaf milli risastórra loppnanna á Amra. Starfsmenn athvarfsins eru þó sérstaklega hreyknir af sögu hundsins Rexy en hann var árum saman notaður til að rannsaka virkni svefnlyfja. Svo miklu magni lyfja var dælt í hann áður en honum var bjargað að hann hafði gersamlega tapað áttum. Hann vaknaði spangólandi, pissaði þar sem hann stóð og réðst á allt sem tönn á festi og reif það í sundur. Hann þurfti að læra upp á nýtt að umgangast aðra hunda en eftir margra mánaða vinnu tókst starfsmönnunum að hjálpa honum til þess að geta lifað nokkuð eðlilegu lífi. Í dag býr Rexy hjá fullorðnum hjónum í Salt Lake City sem elska hann út af lífinu þótt hann hafi ekki náð sér að fullu.

Árangur eins og sá sem náðist með Rexy er það sem gefur starfsfólkinu, sem flest vinnur í sjálfboðavinnu, hvatningu til að halda áfram. Sjálfboðaliðar koma alls staðar að úr Bandaríkjunum og þetta er fólk úr öllum stéttum. Sumir koma aftur og aftur. Margt af þessu fólki er í erfiðum störfum þar sem stressið er mikið. Það segir að ekkert frí gefi þeim jafnmikla hvíld og endurnæringu og starf í dýraathvarfinu. Þegar dýrin horfi á það þessum þakklátu augum skipti ekkert annað máli.

Dýrin eiga öll sína sögu. Sum hafa fundist yfirgefin í eyðimörkinni og í öðrum hefur verið kveikt. Mörg þeirra eru svo eftir sig eftir misþyrmingar að það eina sem hægt er að gera fyrir þau er að halda á þeim í fanginu og reyna að hugga þau með nærveru sinni. Sjálfboðaliðarnir segjast stundum eyða heilu dögunum í það eitt að halda á og strjúka dýrum sem eiga bágt.

Ekki er hægt að verjast þeirri hugsun að athvarf í anda Michael Mountain ætti erindi hér á Íslandi, enda nóg af dýraníðingum hér eins og annars staðar.